avrupa tarihi

YENİÇAĞ'DA AVRUPA
Yeniçağın Genel Özellikleri


1 ) İstanbul’un fethinden Fransız ihtilaline kadar olan dönemi ifade eder (1453 -1789).
2) Bilimsel ve teknik alandaki gelişmelerin arttığı bir çağdır. (Yeniçağın her alanda başlamasına yol açan en önemli olay bilimsel, teknik alandaki gelişmelerdir),
3) Derebeylik rejiminin yerini mutlak krallıklara bırak¬tığı bir çağdır. (Barutun ateşli silahlarda kullanılmasıyla derebeylik rejimleri yıkılmaya başlamıştır.)
4) Skolastik düşüncenin yerini pozitif düşünceye; hümanizmaya bırakmaya başladığı bir dönemdir.
5) Akdeniz limanlarının ticari önemini yitirmesine karşılık Atlas Okyanusu'nun ticari öneminin artmasına yol açan gelişmelerin yaşandığı bir çağdır.
6) Avrupa'da düşünce din dünyasında köklü değişmelerin yaşandığı bir dönemdir. (Yeni mezhepler ortaya çıkmıştır)


yukarı





Yeni çağ Başlarındaki Buluşlar
Barutun Ateşli Silahlarda Kullanılması : Ba¬rutu bulan Çinlilerdir. Avrupalılar, Haçlı Seferleri Sırasında barutu Türk ve Müslümanlardan öğrendiler. Ateşli silahlarda kullandılar. Top, ilk kez İngilizler tarafından kullanıldı. Topun savaşlarda kullanıl¬ması Avrupa'nın siyasi yapısını etkiledi. Krallar, de¬rebeylerin şatolarını yıktılar. Feodalite devri sona erdi. Merkezi mutlak krallıklar güçlendi.

Pusulanın Geliştirilmesi : Pusula, Çinliler tarafından bulundu ve kullanıldı. Avrupalılar, Haçlı Seferleri sırasında pusulayı öğrendiler. Gerekli dü¬zeltmeler yapıldı. Bu sayede gemiler, güvenlik için¬de denizlere açılma imkanına kavuştular. Gemicilik sanatının gelişmesi ile yeni yollar ve ülkeler keşfedildi. Coğrafi keşif hareketleri başladı.

Kağıt ve Matbaanın Tanınması : Çinliler ipekten kağıt imal ettiler. Türkler ise pamuktan ka¬ğıt üretiyorlardı. Araplar, Talas Savaşı'nda elde edilen Çinli esirlerden kağıt yapmasının öğrendiler. Paçavra ve selülozdan kağıt imal etmeyi başardılar. Bu sayede kağıt ucuza imal edildi.
Matbaada Çinliler ve Uygur Türkleri tarafından kullanılmıştır. Uygurlar, tahta kalıplar hazırlayarak baskı yapıyorlardı. Avrupalılar Haçlı Seferleri ile kağıt ve matbaa ile tanıştılar. Felemenkli Jan Koster tahta harfler yaparak kalıplar hazırladı. Alman Jan Gutenberg harfleri madenden döktü. Bu sa¬yede kitap basımı kolaylaştı.
Kağıt ve matbaa, okur -yazar sayısını artırdı. Okuma -yazma imtiyaz olmaktan çıktı. Fikir haya¬tında önemli gelişmeler oldu. Rönesans ve Reform hareketleri başladı.


yukarı





BÜYÜK COĞRAFYA KEŞİFLERİ

Nedenleri:
1 ) Bilimsel, teknik alandaki ilerlemeler
a) Pusulanın sapma açısının hesaplanması
b) Gemicilik sanatında ilerleme
c) Coğrafya bilgisinde ilerleme
2) Doğu ülkelerinin zenginliği (Haçlı Seferleri ile Coğrafi Keşiflerin ortak nedenidir,)
3) Cesur gemicilerin yetişmesi
4) Avrupalıların dünyayı tanıma ve Hıristiyanlığı yayma amaçları
5) Avrupalıların Hindistan!a ulaşmak için yeni yollar aramaları (ipek ve Baharat Yolları Türklerin elindeydi.)
6) Kralların Coğrafi Keşifleri teşvik etmeleri .

Keşif Hareketleri : Portekizler, XV. yüzyıldan itibaren keşif hareketlerine başladılar. Batı Afrika kıyılarına seferler düzenlendi. Bartelmi Diaz, Afri¬ka'nın güneyine ulaştı. Buraya Fırtınalar Burnu adı¬nı verdi. Portekiz kralı tarafından Ümit Burnu'na çevrildi. Vasko dO Gama, Ümit Burnu'na aşarak Hindistan'a ulaştı.

İspanya kralı adına Kristof Colomb, Amerika Kıtası'nı buldu. Ancak buraları Batı Hint adaları zannetti. Americo Vespuçi buraların yeni bir kıta olduğunu fark etti. Macellan ve Del Kano , Atlas Okyanu5u'na açıldılar. Amerika'nın güneyinden Pasifik Okyanusu'na, oradan Hindistan ve Avru¬pa'ya ulaştılar. Böylece Dünyanın yuvarlaklığı ispatlanmış oldu.

NOT: Coğrafi Keşifleri başlatan Portekiz ve İspanya’dır. En çok yararlananlar ise İngiltere ve Fransa'dır.

Siyası ve Dini Sonuçları : Yeni ülkelerin bulunması ile sömürge imparatorlukları kuruldu. Portekiz ve İspanyollarla başlayan sömürgecilik hare¬ketlerine İngiltere, Hollanda ve Fransızlar katıldılar. Kilise ve din adamlarına duyulan güven azaldı. Yeni fethedilen yerlere gönderilen misyonerler, bu bölgelerde Katolik mezhebinin yayılmasını sağladılar.

Ekonomik Sonuçlar: Doğuya giden yeni yollar bulunması ile doğunun zenginlik kaynakları ba¬tıya taşındı. Akdeniz Limanları önemlerini kaybetti. Okyanuslar ve Okyanus kıyılarındaki Limanlar önem kazandı. Yeni bulunan ülkelerin zenginlik kaynakla¬rı Avrupa'ya taşındı. Orta Çağ boyunca servet birimi olarak kabul edilen toprağın yerini altın ve gümüş aldı. Ticaretle uğraşan burjuva sınıfının zenginleşmesi ile Avrupa'nın sosyal yapısında önemli değişmeler başladı.
Bilimsel Sonuçlar : Dünya görüşünde büyük değişmeler oldu. Yeni ülkelerin keşfi ile yeni ırklar, uygarlıklar, hayvan ve bitki türleri bulundu. Avru¬pa'da yeni şeyler bulma ve araştırma arzusu uyardı. Bilim deve teknikte yenilik hareketleri başladı.
Coğrafi keşif hareketleri, Türk ve İslam alemini olumsuz yönde etkiledi. Baharat ve İpek Yolu eski önemini kaybetti. Türk ve Müslümanlar büyük za¬rarlara uğradılar.


Kısaca özetleyecek olursak Coğrafi Keşiflerin genel sonuçları;
1) Avrupalılar dünyanın bilmedikleri yerlerini tanıdılar,
2) Yeni yerler ve kıtalar keşfedildi (Amerika kıtasının ve Ümit Burnu'nun bulunması)
3) Atlas Okyanusu Limanları önem kazandı (Bu durum ipek ve Baharat yollarının ticari önemini yitirmesi¬ne yol açtı).
4) İlk büyük sömürge imparatorlukları kuruldu.
5) Ekonominin temelini tarımdan çok, ticaret oluştur¬maya başladı,
6) Yeni keşfedilen yerlerden Avrupa'ya bol sayıda sermaye aktı.
7) Amerika yerlileri (Kızılderiler) ve onların uygarlıkları (İnka, Maya, Aztek) yok edildi.
8) Keşiflerin sonuçlarından Türk-İslam dünyası olum¬suz yönde etkilendi.


yukarı





RÖNESANS
XV. yüzyılın sonlarıyla XVI, yüzyılın ilk yarısında başlayan edebiyat, güzel sanatlar ve bilim alanlarındaki yeniliklerin ve sanat an1ayışının tümüne denir Yeniden doğuş demektir.
XV .yüzyılın sonları ile XVI. yüzyılın başlarında edebiyat ve güzel sanatlar alanındaki değişiklikler ve gelişmelerdir. Bu dönemde yetişen sanatkarlar antikiteyi (eski Roma ve eski Yunan uygarlığını) inceleyerek işe başladılar. Buna Yeni Çağın düşünce ve özelliklerini katarak yeni ve orijinal eserler yarat¬tılar. Rönesans hareketleri önce İtalya’da başladı. Daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayıldı.

Nedenleri:
1. Orta Çağ'da başlayan çalışmaların, XVI. yüzyıl başlarında en olgun safhasına ulaş¬ması
2. Dahi sanatkarların yetişmesi ve çalışmaları¬nı birleştirmesi
3 ) Haçlı seferleri ile başlayan doğu ile ilişkilerin art¬ması
4) Avrupalıların Antik kültürü yakından tanımaları
5) Matbaanın bulunması ite yeni buluş ve düşüncele¬rin kolay yayılması
6) İstanbul’u Türklerin alması üzerine Bizans'tan kaçan bilginlerin İtalya’ya gitmesi ve klasik Yunan eserlerini tercü¬me etmeleri
7) Sanatı, bilimi ve bilim adamların koruyan bir sınıfın (mesenlerin) ortaya çıkması

Rönesans ilk olarak İtalya'da başladı. Bunun en önemli nedeni İtalya’daki Roma, Yunan ve Hellenizm uygarlıklarının bütün izlerini taşıyor olmasıdır. İlk olarak edebiyat alanında İtalya’da başlayan Rönesans daha sonra diğer ülkelere yayılmıştır. İtalya’dan sonra Röne¬sans hareketleri Fransa'da hümanizma'ya paralel güzel sanatlar alanında, Almanya'da reform hareketleriyle iç içe, İngiltere’de hümanizm alanında başladı.

Sonuçları:
1) Yeni bir görüş ve düşünüş meydana geldi.
2) Orta Çağ'a hakim olan skolastik düşünce yıkıldı. Yerini pozitif düşün¬ce aldı. Bu dönemde yetişen hümanistler, reform hareketlerinin başlamasında öncülük ettiler. Bilimde Rönesans hareketleri başladı.
3) Düşünce özgürlüğü gelişti.
4) Kilisenin otoritesi sarsıldı. İncil yeniden incelendi (Bu durum Reformun başlamasına yol açtı).
5) Avrupa'nın sosyal yapısında ve ahlak anlayışında değişiklikler oldu.



yukarı







REFORM

XVI. yüzyıl Avrupası'nda Katolik Kilisesinde görülen yenileşme hareketlerine Reform denir.

Nedenleri
1) Tevrat ve İncil’in ulusal dillere çevrilmesi
2) Din adamlarının bazılarının Katolik Kilisesi'nin çalışmalarını eleştirmeleri
3) Hümanistlerden çoğunun ortaçağın skolastik fikirlerini eleştirmeleri (Rönesans'ın etkisi)
4) Din adamlarının çoğunun dini, kendi çıkarlarına alet etmeleri sonucunda Katolik kili¬sesinin bozulması,
5) Endüljans satışının yoğunluğu

Reform hareketleri Almanya'da başladı. Alman hümanistlerden Martin Luther, endüljans satışları¬na itiraz etti. Papa tarafından aforoz edildi. Ölüme mahkum edilen Luther, dostu Alman prensleri tara¬fından saklandı. Fikirleri kısa zamanda yayıldı. Mezhep kavgaları 25 yıl devam etti. Ogsburg Antlaşması (1555) ile Protestanlık resmen kabul edildi.
Fransa'da Kalven tarafından kurulan Kalvenizm ise Fransa ve Hollanda'da yayıl¬dı. Mezhep savaşları 30 yıl kadar sürdü. Nant Fermanı ile Kalvenistlik resmen tanındı. İngiltere’de ise, reform halk hareketi ile değil, krallık tarafından yapıldı. VII. Henri Katolik kilisesi ile ilişkilerini kesip İngiliz kilisesine bağlandı (1534). Böylece İngiltere’de Anglikanizm mezhebi ve kilisesi kurulmuş oldu.



Sonuçları
1) Avrupa'da Katolik birliği bozuldu, yeni mezhepler doğdu
2) Papa'ya bağlılık azaldı.
3) Yeni mezheplerin kabul edildiği yerlerde kilise mallarına ve arazilerine el kondu; kilise yoksullaştı.
4) Öğretim işleri kilisenin elinden alındı; eğitimde laikleşme başladı.
5) Katolik kilisesi kendini yenilemek zorunda kaldı ; Engizisyon mahkemeleri kurularak Katolik mezhebinin yaşatılmasına, Cizvit tarikatı kurularak Katolik mezhebinin yayılmasına çalışıldı. Bu sayede korku ve dehşet yaratılarak Katolik mezhebi dağılmaktan kurtarıldı.
6) Kilisenin kültür ve düşünce üzerindeki baskısı azaldı. Bunun sonucunda pozitif bilimler gelişmeye başladı.

Genel Yorum: Haçlı Seferleri, Coğrafi Keşifler, Rönesans ve Reform hareketlerinin ortak sonucu Katolik Kilisesinin otoritesini azaltmalarıdır. Bundan en az etkileyeni Coğrafi Keşifler olurken, en çok etkileyeni Reform olmuştur. Avrupa'da meydana gelen bu gelişmeler¬den Coğrafi Keşifler Avrupa dışında daha çok etkili olmuşken, Reform en az etkili olmuştur.



yukarı




İTALYA SAVAŞLARI (1494 -1559)

XVI. yüzyıl Avrupası'nın en önemli olayıdır. Fransa, ispanya ve Almanya krallık soyları arasında çıkan siya¬sal denge ve veraset savaşıdır. Siyasal birliği olmayan İtalya’da çıkan anlaşmazlıklara bu ülkelerin de müdahale etmesi savaşın çıkmasına neden olmuştur.
Kato Kambrezi (1559) antlaşması ile savaşlara son verilmiştir.